Paulianeus handelen: wat is dat?

De Faillissementswet heeft als uitgangspunt dat wanneer een schuldenaar weet dat een faillissement niet meer te voorkomen is, alle schuldeisers gelijk moeten worden behandeld. De curator kan transacties die daarmee in strijd zijn vernietigen. Dit benadelend handelen wordt paulianeus handelen genoemd. Een advocaat van ons team faillissementsrecht kan u van juridisch advies voorzien over de pauliana.

Wanneer is sprake van een pauliana?

De wet onderscheidt twee soorten van paulianeus handelen. De onverplichte paulianeuze rechtshandeling en de verplichte paulianeuze rechtshandeling. Met een rechtshandeling wordt gedoeld op een handeling die een bepaald rechtsgevolg heeft, zoals betaling, eigendomsoverdracht, of het aangaan van een overeenkomst. Meestal ontstaat er dan een recht of een plicht of vindt er een vermogensverschuiving plaats die de curator benadelend vindt voor de schuldeisers.

Verplichte rechtshandeling

Het voldoen aan een opeisbare verplichting aan een ander in het zicht van een faillissement kan door de curator worden vernietigd in twee gevallen:

• als de curator kan bewijzen dat die ander wist dat het faillissement reeds was aangevraagd ten tijde van de voldoening (het faillissementsverzoek moet dan daadwerkelijk bij de rechtbank aanhangig zijn); of
• indien de curator kan bewijzen dat de failliet en die ander hebben samengespannen om die ander te bevoordelen boven de overige schuldeisers. Dit speelt veelal bij
  groepsvennootschappen of familieleden en is dan vaak wat makkelijker te bewijzen.

Het voldoen aan een verplichting kan zowel een geldelijke zijn als bijvoorbeeld een verplichting om iets te leveren. Stel dat er een verplichting in een koopovereenkomst is om op een bepaalde datum een onroerende zaak over te dragen bij de notaris, dan is die levering het voldoen aan een contractuele (en opeisbare) verplichting. Het voldoen van een opeisbare factuur is een voorbeeld van een geldelijke verplichting.

Onverplichte rechtshandeling

Het verrichten van een onverplichte rechtshandeling met een ander kan door de curator worden vernietigd als die rechtshandeling de verhaalsmogelijkheden in het faillissement heeft aangetast en zowel de failliet als die ander wisten of behoorden te weten dat benadeling van schuldeisers het geval zou zijn.
Op de curator rust de bewijslast van die wetenschap van benadeling. Dat is anders wanneer de onverplichte transactie binnen een jaar voor de faillietverklaring plaats vond tussen de failliet en diens familieleden (in geval van een privépersoon) of tussen een failliete vennootschap en haar groepsvennootschappen, aandeelhouders of bestuurders. In dat geval wordt die wetenschap van benadeling vermoed aanwezig te zijn en is het aan de advocaat van de wederpartij om het tegendeel aan te tonen. Dat is ook het geval wanneer zekerheid wordt gesteld voor een niet-opeisbare schuld of wanneer een niet opeisbare schuld wordt voldaan, of wanneer verplichtingen over en weer niet in verhouding zijn. Denk in dit laatste geval bijvoorbeeld aan verkoop van een auto voor een veel te lage prijs.

Van een onverplichte rechtshandeling is sprake als er geen wettelijke of contractuele verplichting is om die specifieke transactie aan te gaan.

Wat zijn voorbeelden van rechtshandelingen met een mogelijk paulianeus karakter?

Enkele voorbeelden van handelingen in het zicht van een faillissement die als paulianeus kunnen worden aangemerkt:

• De verkoop van een auto voor een te lage prijs.
• Bij gebreke van geldelijke middelen een geldvordering in natura voldoen, door bijvoorbeeld een auto over te dragen. Dat is onverplicht.
• Het vestigen van een hypotheekrecht voor de rekening-courantvordering van de directeur van de failliete onderneming zonder dat daartoe in de leningsovereenkomst een verplichting toe was opgenomen.
• Terugbetaling van een lening die nog niet opgezegd was (en dus niet opeisbaar is).
• Kwijtschelden van openstaande facturen in het zicht van faillissement.
• Verhogen van een schuld van de failliete vennootschap aan haar bestuurder waardoor de overwaarde van de voor die schuld verhypothekeerde onroerende zaak van failliet voor de curator afneemt.

Gevolg van het inroepen van de vernietiging bij paulianeus handelen

Met het inroepen van de vernietiging door de curator wordt de handeling jegens degene tegen wie de vernietiging wordt ingeroepen, ongedaan gemaakt. Is bijvoorbeeld een auto voor een te lage prijs verkocht, dan moet de auto aan de curator worden terug gegeven. Vernietigt de curator de transactie waarbij een vordering in natura (in de vorm van een overgedragen auto) werd betaald, dan moet de auto worden teruggegeven aan de curator. Is een niet opeisbare vordering in het zicht van faillissement vernietigd, dan moet het betaalde bedrag aan de curator worden terug betaald.

Een ander gevolg van paulianeus handelen kan zijn dat de curator strafrechtelijke aangifte doet.

Niet eens met de vernietiging door de curator?

De vernietiging door de curator heeft werking vanaf het moment dat hij in zijn brief de vernietiging jegens u inroept. Maar het kan natuurlijk zijn dat u het niet eens bent met zijn stelling dat sprake is van paulianeus handelen. Dan zal de vernietiging door de rechter moeten worden getoetst in een op te starten procedure. Die rechtszaak zal meestal worden gestart door de curator. Hij heeft immers belang bij de vaststelling van de vernietiging wegens paulianeus handelen.

Juridisch advies door advocaat over paulianeus handelen

Een advocaat van ons team Faillissementsrecht geeft u graag uitleg en juridisch advies over wat u wel en niet mag doen bij een dreigend faillissement. Bij een voorkomend geval dat u een geschil met een curator heeft over paulianeus handelen kan de faillissementsadvocaat u bijstaan in de gerechtelijke procedure of minnelijk verweer voeren tegen de curator om een rechtszaak te voorkomen.